door Mieke Rijkers
12 mei 2020

De Sint Annastraat

Van de Sint Annastraat hebben we een precieze datum van ontstaan: op 1 maart 1518 werd met de aanleg begonnen van wat toen nog de Corte Nijenstrate heette. Al vanaf het begin werd de straat echter Sint Annastraat genoemd naar de in die tijd populaire heilige, Sint Anna. Daar kwam in de zeventiende eeuw nog een derde naam bij: de Hoendermarkt. Die naam ontstond toen in 1661 de dagelijkse hoendermarkt verplaatst werd van een blinde muur aan de Reigerstraat naar de blinde muur aan de Sint Annastraat (behorend bij Catharinastraat 18).

Niet lang na 1518 volgde de eerste bebouwing en daarmee de eerste bewoning. Er woonden voornamelijk ambachtslieden en kleine winkeliers in dit straatje. In de zeventiende en achttiende eeuw kwamen er in de Sint Annastraat echter ook veel stallen. Het was het gevolg van het feit dat de voorname bewoners van de Veemarktstraat en de Catharinastraat, plaats zochten voor hun rijtuigen, paarden en koetsiers.

Ook het pand Sint Annastraat 21, waarvan hieronder de bewoningsgeschiedenis wordt verteld, is als stal begonnen. Het hoorde toen bij huis Snellen (het pand op de hoek met de Catharinastraat).

Het verhaal van Sint Annastraat 21(a) - als zelfstandig pand - begint rond 1876 wanneer de weduwe Johanna Vermeulen-Roosu een stal koopt aan de Sint Annastraat. De stal staat rechts naast de poort naar het Stadserf en hoort aanvankelijk bij het hoekhuis van dokter Bijnen aan Catharinastraat D99 (nu 16). Vandaar dat dit pand en dat ernaast nog lang als D99b en D99a (later Sint Annastraat 21a en 23a) te boek zal staan. 

Johanna's man, Johannes Vermeulen is kleermaker en leidt aanvankelijk hun oudste zoon Adrianus Petrus op in het kleermakersvak. Adrianus gaat zelfs een half jaar naar Brussel om daar de fijne kneepjes van het modevak te leren. Na het overlijden van zijn vader in 1871, kiest de volleerde kleermaker Adrianus Petrus echter voor een andere loopbaan. Hij wordt stalhouder!

Stalhouderij Koolen

Hij heeft namelijk de dochter van een stalhouder/ rijtuigenverhuurder leren kennen: Maria Johanna Koolen. De Koolens wonen in Sint Annastraat D166 (links naast de poort naar het Stadserf), boven het bedrijf van vader Ludovicus Koolen. Zij geven elkaar het ja-woord in april 1874. Het jonge stel neemt hun intrek in een pand aan Eindstraat B28. Daar worden hun eerste twee kinderen geboren. Maria zorgt voor de kinderen en het huishouden en Adrianus werkt bij zijn schoonvader in het bedrijf. Het loopt goed. Ze breiden uit en enkele jaren later koopt de moeder van Adrianus de stal rechts naast de poort naar het Stadserf. Adrianus en Maria nemen langzamerhand het bedrijf over. Voortaan staat in de advertenties, die te vinden zijn in de adresboeken, de naam A.P. Vermeulen in plaats van L. Koolen.

Stalhouderij Vermeulen

Maria's ouders, Ludovicus Koolen en Johanna Haneveer, blijven aan de andere kant van de poort op D166 wonen. De verschillende koetsiers die ze in dienst hebben, wonen boven het tweede deel van het bedrijf (D99b en a). Na enkele jaren gaat het gezin Vermeulen daar zelf ook wonen.

Misschien loopt het niet meer zo goed met het bedrijf, misschien hebben ze andere redenen voor verandering maar in 1890 vermeldt het bevolkingsregister dat de Vermeulens in Tolbrugstraat C37 wonen. Adrianus is nu sigarenhandelaar. Ook zijn schoonouders wonen niet langer in de Sint Annastraat maar bij hen in huis. Daar overlijdt dat jaar (schoon)vader Ludovicus Koolen. Het gezin verhuist kort daarna naar Arnhem. 

Stalhouderij Dorresteijn

Vanaf 1888 wonen de koetsier Jan Dorresteijn en zijn vrouw Huberdina Jacomina Meisner al boven de stalhouderij in Sint Annastraat. Hun kinderen worden daar geboren. In 1892 trekt ook Huberdina's moeder bij hen in. In 1894 kopen zij de stal van de Vermeulens.

Zij blijven hier tot 1910. In dat jaar verkopen zij de stal aan de Sint Annastraat aan de manufacturier Cornelis Aloysius Maria Lomans. Hij verkoopt het pand in 1924 weer door aan de gemeente Breda. De stal wordt dan gesloopt en op dezelfde plek wordt volgens het kadaster een ‘brandspuit, huis en bovenwoning’ gebouwd.

Op de foto de oudste dochter Mies Dorrestein bij de paarden uit de stal van haar vader. We hebben nog  meer foto’s van de familie.

Brandweerkazerne

In de jaren twintig van de vorige eeuw werd de stal in de Sint Annastraat zo een brandweerkazerne. Daarvan is onder andere de bouwtekening bewaard gebleven en meerdere prachtige foto’s.

Rechts is de bouwtekening te zien voor de nieuwe brandweerkazerne uit 1922. Let op de hoge droogtoren waarin de lange brandslangen te drogen werden gehangen. 

Hieronder lopen generaal Snijders en burgemeester van Sonsbeek in 1931 door de Sint Annastraat langs de deuren van de brandweerkazerne waar de moderne automotorspuit is ondergebracht.

Rechtsonder zie je de automotorbrandspuiten in de brandweerkazerne aan Sint Annastraat 21. Het huisnummer is zichtbaar door het ruitje van de deur. In het jaarboek 2 (1949) van de Oranjeboom lees je meer over de ontwikkeling vanaf de middeleeuwse brandemmers tot aan deze prachtige machines van de Bredase brandweer. 

Huizenonderzoek/Bewoningsgeschiedenis

Dit was de geschiedenis van Sint Annastraat nummer 21(a) tot in de jaren twintig van de vorige eeuw. Er zijn nog veel meer van zulke huizen met een lange en interessante geschiedenis in Breda. Lijkt het je leuk om je daarin te verdiepen, kijk dan eens op onze website bij de toelichting huizenonderzoek of bekijk het filmpje over de Sint Annastraat 17. Binnenkort is het bovendien hopelijk ook weer mogelijk om huizenonderzoek op onze studiezaal te doen of een workshop te volgen.  

Lees hier alle Bredase verhalen.